چگونه با یک کودک دارای اختلال دلبستگی واکنشی رفتار کنیم؟

اختلال دلبستگی واکنشی (RAD) می تواند در کودکانی ایجاد شود که دلبستگی عاطفی سالمی با سرپرست های اولیه ی خود نداشته اند. این موضوع در بعضی موارد می تواند به دلیل بی تفاوتی و یا بد خلقی بیش از حد سرپرست کودک باشد. همچنین این اختلال می تواند در کودکان یتیم یا سایر کودکانی که در پرورشگاه بزرگ می شوند ایجاد شود. کودکان دارای اختلال دلبستگی واکنشی، ممکن است ناراحت و گوشه گیر باشند و علاقه ای به فعالیت ها و بازی های بچه گانه نداشته و در مقابلِ محبت و دلداری والدین از خود مقاومت نشان دهند. این افراد به دلیل نادیده گرفته شدن در سنین اولیه زندگیشان نمی توانند به دیگران اعتماد کنند و به خصوص وقتی عصبی شوند و کنترل خود را از دست بدهند آرام کردنشان کار بسیار دشواری است. ممکن است برخورد با چنین کودکانی سخت باشد اما با تکرار یک سری الگوهای رفتاری، برخورد قاطعانه در مواقع لازم و کمک به آن ها در یادگیری رفتارهای درست و شایسته، می توان به یک کودک دارای اختلال دلبستگی واکنشی یاد داد که چه انتظاراتی داشته باشد و چگونه دنیای زیباتری را پیرامون خود ببیند.

با فن تریکس همراه باشید…

تعیین حدود و الگوهای رفتاری

1- از این کودکان انتظار می رود همیشه بخواهند شرایط اطرافشان را کنترل کنند.

یک کودک دارای اختلال دلبستگی واکنشی به احتمال زیاد گذشته ای مملو از بی توجهی و عدم اعتماد دارد. برای مثال ممکن است به عنوان یک کودک، تغذیه منظم و مناسبی نداشته باشد و یا به طور مکرر به پرورشگاه های مختلفی منتقل شده باشد و در نهایت هیچگاه احساس امنیت نکند. در نتیجه ی چنین برخوردهایی، همواره سعی دارند با رفتارشان محیط اطراف خود را تحت کنترل داشته باشند. حتی ممکن است به خاطر این نیازشان، به جای اینکه رابطه ای صمیمی و سخاوتمندانه با کودکان اطراف خود برقرار کنند سعی می کنند کنترل آن ها را هم در دست بگیرند.

رفتار های دیگری که ممکن است از آن ها سر بزند عبارتند از:

– برخورد پرخاشگرانه و غیر قابل کنترل
– وابستگی شدید و نیاز دائمی به توجه
– نق زدن های بی وقفه

2- برنامه روزانه ی ثابت و قابل پیش بینی ای برای آن ها در نظر بگیرید.

یک کودک دارای اختلال (RAD) به اندازه ی یک کودک سالم، گذشته ی باثبات و منظمی نداشته است. چه از نقطه نظر مدیریت رفتاری و چه به لحاظ سلامت عاطفی کودک. این نکته بسیار حائز اهمیت است که یک کودک بداند هر روز چه اتفاقاتی برای او خواهد افتاد و چه انتظاراتی از او می رود. در نظر گرفتن یک برنامه ی ثابت و منسجم برای کوکان باعث می شود احساس امنیت و آسودگی خاطر بیشتری داشته باشند.

اجازه بدهید کودک از برنامه ی روزانه خود مطلع شود و خود را به لحاظ ذهنی برای آن آماده کند. برای مثال می توانید به او بگویید امروز به مدرسه خواهد رفت، بعد از مدرسه او را به پارک خواهید برد، سپس تکالیفش را انجام خواهد داد و بعد از آن قرار است به حمام برود.

اگر کودک توانایی خواندن دارد برنامه روزانه را در محلی مناسب برای او یادداشت کنید. در غیر این صورت می توانید این کار را با ترسیم اشکال مناسب انجام دهید.

برنامه روزانه این کودکان را ثابت نگه دارید. کودکان به راحتی با الگو ها خو می گیرند و به آن عادت می کنند. آن ها خواهند دانست کار بعدی که باید انجام دهند چیست و چه انتظاراتی از آن ها می رود. به علاوه استرس کمتری خواهند داشت چرا که از اتفاقات پیش رو خبر دارند و می دانند که چگونه با آن ها کنار بیایند.

اگر قرار است قسمتی از برنامه روزانه آن ها تغییر کند این موضوع را به دفعات به آن ها بگویید. برای مثال به او یادآوری کنید که یکشنبه ی آینده تولد دوستش می باشد و به کلاس شنا نخواهد رفت و به جای آن به خانه ی دوستش می رود. می توانید روی تقویم به او نشان دهید که چند روز دیگر این اتفاق خواهد افتاد.

تا جایی که می توانید برنامه ی روزانه ی این کودکان را برهم نزنید چرا که این کار می تواند برای آن ها استرس ایجاد کند و این استرس در رفتارشان بروز خواهد کرد.

3- انتظارات و حدود را به وضوح برای آن ها مشخص کنید.

در تعیین قوانین و انتظارات کاملاً واضح و روشن عمل کنید. کودکان دارای اختلال دلبستگی واکنشی، راه گریزی برای اجرا نکردن دقیق قوانین پیدا خواهند کرد و ممکن است با شما در این مورد بحث کنند، بنابراین نیاز است که در مورد اجرای قوانین قاطعانه و شفاف عمل کنید.

کودکان را به طور کامل از عواقب زیر پا گذاشتن قوانین آگاه کنید و در صورت لزوم پیامد های ناشی از رفتار نادرستشان را به آن ها نشان دهید. در نتیجه کودکان خواهند فهمید که باید کنترل رفتار خودشان را در دست بگیرند تا با عواقب بد بعضی رفتارهایشان مواجه نشوند.

برای مثال کودک موارد زیر را پذیرفته است:

1- هفته ای یکبار کودک خودش اتاقش را تمیز کند.
2- با خواهر و برادرش دعوا نکند.
3- رفت و آمدش طبق مسیری که روز اول به او نشان داده شده است باشد.

و اگر از این قوانین پیروی نکند برای 24 ساعت اجازه بازی های رایانه ای را نخواهد داشت. همچنین می توانید برای پیروی کردن از قوانین هم جایزه ای در نظر بگیرید تا به انجام آن ها تشویق شود.

مهربانی و همدلی

1- ارتباط گرمی با کودکان برقرار کنید.

به جای نقاط منفی روی نقاط مثبت رفتار کودکان تاکید داشته باشید. این نکته بسیار مهم است که برای اصلاح رفتار کودکان برخوردی دوستانه و صمیمی با آن ها داشته باشید. تربیت یک کودک دارای اختلال دلبستگی واکنشی، با استفاده از کلمات تند و غیر دوستانه تنها باعث تقویت حس تنهایی آن ها خواهد شد.

از کلمه ی بله به جای خیر در جواب دادن به درخواست هایشان استفاده کنید. برای مثال کودک می خواهد برای بازی بیرون برود اما هنوز تکالیفش را تمام نکرده است. به جای اینکه بگویید: نه تو باید تکالیفت را انجام بدهی، بگویید: بله می توانی بعد از تمام کردن تکالیفت بیرون بروی و بازی کنی.

به جای سرزنش کردن کارهای بد، از کارهای خوب و مثبت تقدیر کنید. برای مثال اگر کودک برای بازی در برف بیرون رفت و در را باز گذاشت، می توانید بگویید: آفرین، تو تمام لباس ها و وسایل زمستانه ات را خودت برداشتی و هیچ کدام را فراموش نکردی، ممکن است لطف کنی و دفعه ی بعد در را هم ببندی؟ ما نمی خواهیم وقتی به خانه برگشتی خانه مان سرد باشد!

---

برای اطلاعات بیشتر در رابطه با نحوه پرستاری از کودک و ایجاد رابطه صمیمی با او به لینک زیر از وب سایت فن تریکس مراجعه کنید.

>>> چگونگی پرستاری از کودک و ایجاد رابطه صمیمی با او <<<

---

2- تمام سعی خود را کنید که آرام باشید و از کوره در نروید.

کودکان ممکن است با شما بحث و مخالفت کنند و یا عمداً دردسر درست کنند تا کنترل شرایط در اختیارشان بماند. وظیفه ی شما به عنوان سرپرست آن ها این است که درگیر نمایش های آن ها نشوید، خود را کنترل کنید و احساسات آن ها را درک کنید.

اگر او عصبی است و کج خلقی می کند شما می توانید بگویید: “می فهمم که عصبانی و ناراحت هستی و تا زمانی که به خودت و یا من و دیگران آسیبی نزنی مانع تو نخواهم شد.”

---

نحوه کنترل کج خلقی و بداخلاقی کودک موقع خواب را در لینک زیر از وب سایت فن تریکس مطالعه کنید.

>>> نحوه کنترل کج خلقی و بداخلاقی کودک موقع خواب <<<

---

صبر کنید تا خشم کودک فروکش کند و بعد با اون صحبت کنید. نزدیک کودک بمانید تا بداند که آنجا حضور دارید و مانع هرگونه آسیب رسانی اش به خود یا دیگران خواهید شد. اما صبر کنید تا آرام شود و بعد با او صحبت کنید چرا که قبل از آرام شدن او، با صحبت کردن به جایی نخواهید رسید.

3- از جملات کوتاه طنز آمیز استفاده کنید.

اینگونه جملات می توانند از بحث و مجادله های بزرگ جلوگیری کنند و باعث می شوند کودک کمی متوجه رفتار خود شود و به آن ها فکر کند. آرامش خود را حفظ کنید و از هرگونه نیش و کنایه در این موقعیت خودداری کنید و به جای آن از جملات زیر برای آرام کردن اوضاع استفاده کنید:

– جالبه!
– هوممممم!
– وقتی توانستی به آرامیِ من حرف بزنی خوشحال می شوم حرف هایت را بشنوم.
– مرسی بابت جواب صادقانه ات!

4- از تنها و به حال خود گذاشتن کودک اجتناب کنید.

تنها گذاشتن کودک فقط باعث تقویت افکار منفی کودک دارای اختلال RAD می شود. به جای این کار همراه کودک باشید و درباره اتفاقاتی که پیش آمده و اینکه دفعات بعدی بهتر است چگونه پیش بروند با او صحبت کنید.

می توانید بگویید: “خوشحالم که اینجا کنارم نشسته ای. می دانم بعد از اتفاقاتی که افتاد این کار می تواند برای تو سخت باشد. می دانم که ناراحتی. چه چیزی اینقدر تو را ناراحت کرده که با دوستت دعوا کردی؟ به نظرت دفعه ی بعد چه رفتار بهتری می توانی داشته باشی؟”

5- به کودکان نشان دهید که آن ها را دوست دارید و در امنیت کامل هستند.

تلاش شما برای اتمام بحث و آرام کردن کودک به او این احساس را القا می کند که شما هنوز او را دوست دارید، به او اهمیت می دهید، قصد صدمه زدن به او را ندارید و اینکه در امنیت کامل است. به او بگویید که اگر چه او در حال حاضر ناراحت می باشد ولی احساس شما نسبت به او هیچ تغییری نکرده است.

برای مثال می توانید بگویید: “میدانم که هر دو نفر ما خیلی عصبانی شدیم. می خواهم بدانی که با رفتار امروزت ناراحت شدم ولی هنوز هیچ چیزی نمی تواند مانع من برای دوست داشتن تو شود. می خواهم کمک کنم که دفعه ی بعد تصمیم بهتری بگیری. بیا با هم درباره راه حل این مشکل صحبت کنیم.”

مدلسازی رفتارهای صحیح

1- ارتباط چشمی برقرار کنید.

انسان نمی تواند بدون نگاه کردن به طرف مقابل احساسات طرف مقابل را به درستی درک کند. ارتباط چشمی نقش مهمی در درک عواطف و احساسات این دسته کودکان ایفا می کند.

یادآوری های دوستانه مثل: “عزیزم، ارتباط چشمی”. یا “میشه به من نگاه کنی و درخواستت رو بگی؟” می تواند به کودک یادآوری کند که ارتباط چشمی را فراموش نکند.

به خاطر داشته باشید که شما قرار نیست با یک کودک بجنگید، بنابراین اگر کودک تمایلی به برقراری ارتباط چشمی ندارد و به حرف های شما در این مورد بی اعتنایی می کند اصرار بیشتری نکنید.

2- درباره ی عواطف و احساسات مختلف به کودک آموزش دهید.

در نظر داشته باشید که کودکان دچار اختلال (RAD) درک محدودی نسبت به عواطف و احساسات خود دارند و شاید همیشه نتوانند احساسات دیگران را هم درک کنند. شما می توانید شیوه ی صحیح ابراز احساساتشان را به یکی از روش های زیر به آن ها آموزش دهید.

– احساس کودک را با نشانه هایی که می بینید برای خود او بازگو کنید. می توانید بگویید: “به نظر می رسد خیلی از این نمره تکلیفت عصبانی هستی..! مشت هایت را محکم به هم گره کرده ای”. یا اینکه بگویید: “حتماً خیلی از این سگ خوشت آمده! مدام به او لبخند می زنی!”

– به کودک ارتباط غیر کلامی مثل زبان بدن یا تنظیم تن صدا را آموزش دهید. برای مثال بپرسید: “به نظر تو زمانی که کودکی سرش را روی دستانش می گذارد منظورش چیست؟”

– معذرت خواهی کردن را در موقعیت مناسب به کودک بیاموزید. برای مثال می توانید به کودک بگویید: “معذرت می خواهم که اجازه ندادم پیراهن قرمزت را برای عکس های مدرسه بپوشی. می دانم که پیراهن مورد علاقه ی تو بود و امیدوارم با حرفم تو را ناراحت نکرده باشم.”

– درباره ی احساسات شخصیت های کتاب ها و فیلم ها از کودکان سوال کنید. برای مثال از او بپرسید: “به نظرت زمانی که بچه خرس فهمید دوستش صندلی اش را شکسته چه احساسی پیدا کرد؟” و اگر کودک نتوانست جواب بدهد او را کمک کنید و بگویید: “به نظر من باید خیلی ناراحت و عصبی شده باشد چون نمی دانست که چه کسی صندلی اش را شکسته است.”

3- کودکان را با مهربانی نوازش کنید، اما مراقب باشید.

بسیاری از کودکان دارای اختلال RAD احساس خوبی نسبت به نوازش شدن ندارند. اگر شما سرپرست جدید آن ها هستید نباید به یکباره به آن ها نزدیک شوید و خیلی آن ها را نوازش کنید. آرام آرام پیش بروید و اعتماد سازی کنید.

آن ها به در آغوش گرفتن شما و یا کاری که تمایلی به انجام آن ندارند مجبور نکنید. به جای این کار می توانید موهای آن ها را به آرامی نوازش کنید، دستتان را روی شانه ی آن ها بیاندازید و یا حتی بگویید “بزن قدش” و دستانتان را به هم بزنید.

4- وقتی در کنار کودکان هستید کاری کنید که به آن ها خوش بگذرد.

بازی هایی که کودکان از انجام آن ها لذت می برند را انجام دهید و زمانی را هم به تنهایی با هر کودک بگذرانید تا هر کدام از آن ها را بهتر بشناسید. شما وظیفه دارید ارتباطات مختلف را به کودک بیاموزید و به او نشان دهید یک رابطه ی صمیمی سالم چه احساسی خواهد داشت.

فعالیت هایی مثل بازی های رومیزی، خواندن کتاب داستان در کنار هم، پیاده روی و یا بیرون رفتن برای خوردن شام را فراموش نکنید.

به کودکان برای فعالیت هر روزشان حق انتخاب بدهید. چند گزینه برای آن ها مطرح کنید تا هر کدام را که دوست داشتند انتخاب کنند. از آن ها بپرسید که امروز دوست دارند برای خواندن کتاب به کتابخانه بروید و یا برای ماهیگیری به رودخانه بروید؟

اگر یک معلم هستید درباره علایق کودک از او سؤال کنید. درباره ی مشاغل مختلف با او صحبت کنید تا اطلاعاتش بالا برود و در صورت نیاز کتاب مناسبی برایش تهیه کنید تا در خلوتش مطالعه کند.

5- عادات خوب زندگی را به آن ها بیاموزید.

عادت های خوبی که دارید را جلوی کودکان تکرار کنید تا آن ها را بیاموزند. آن ها را تشویق کنید تا غذاهای سالم را در برنامه ی غذایی خود جای دهند، به اندازه کافی استراحت کنند، بهداشت را رعایت کرده و ورزش کنند. کودکان باید بدانند زمانی که از سلامت جسمی برخوردار باشند بهتر می توانند با چالش های روانی مواجه شوند و آن ها را پشت سر بگذارند.

به کودکان یاد دهید تا به اندازه ی کافی ورزش کنند. ورزش نه تنها باعث سلامت جسم می شود بلکه می تواند به کاهش استرس و فشار های عصبی تا حد زیادی کمک کند.

مطمئن شوید که رژیم غذایی مناسب و مغذی برای کودکان در نظر گرفته اید به طوری که همه نیازهای غذایی بدنشان تامین خواهد شد.

در پایان می توانید برای اطلاع از نحوه برخورد با کودکان اوتیسمی نیز به لینک زیر مراجعه کنید.

>>> نحوه برخورد با کودکان اوتیسمی <<<